Isıl İşlem Nedir? Çeliğe Neden Isıl İşlem Yapılır?
Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle beraber çeliğin kullanım alanları da arttı. Bu nedenle çeliğin sağlamlaştırılması için uygulanan birtakım işlemler de önem kazanmış oldu. Çeliğin veya metalin dayanıklılık, sertlik, kırılganlık gibi fiziksel özelliklerinin güçlendirilmesi için uygulanan bazı işlemlere ısıl işlem denilmektedir. En yaygın uygulama alanı olan metalurjik ısıl işlem, belli bir sıcaklık ile metalin tavlanarak istenilen aşamaya getirilmesiyle gerçekleştirilir. Ardından metal aniden soğutulur. Bu sayede ısıl işlem uygulanan metalin daha üstün mekanik özellikler gösterdiği bir aşamaya geçtiği görülür.
Çeliklere ısıl işlem uygulanmasının sebebi çeliğin mekanik özelliklerini daha güçlü hale getirmektir. Uygulanan birtakım aşırı derecelerde ısıtma ve soğutma işleminin ardından çeliğin yapısı değişir. Daha dayanıklı hale getirilen çelik ile üretilen endüstriyel makineler ve metalurjik malzemeler daha sağlamdır. Dolayısıyla daha güvenilir bir üretim prosesi ve çalışma ortamı sağlar.
Isıl İşlem Neden Gereklidir?
Çelik, dünyadaki en önemli maddelerden biridir. Medeniyetlerin gelişmesinde büyük bir tarihsel rol oynar. O günlerden bugüne çeliğin kullanım teknikleri değişmiş ancak önemi azalmamış, bilakis artarak devam etmiştir. Günümüzde hemen hemen her sektörde çeliğe ihtiyaç duyulmaktadır.
Paslanmaz çelik üzerine ısıl işlem uygulamalarına baktığımızda genel itibariyle iki amaçla yapıldığını gözlemleriz. Bu amaçlardan ilki tavlama yapılarak malzemenin şekillendirilmesi uygulamasıdır. Bir diğer kullanım amacı ise malzemenin gereken kullanım özelliklerini yerine getirmesi için uygulama yapılmasıdır. Isıl işlem aşamalarının tümü çeliği hedeflenen kullanım koşullarına veya bir sonraki işleme hazırlar. Bu aşamalar sayesinde çatlama, çarpılma veya yarılma ihtimali minimuma indirilerek çeliğin kolaylıkla işlenmesi sağlanır.
Isıl işlem uygulamaları için kullanılan pek çok yöntem vardır. Başlıca ısıl işlem teknikleri şu şekildedir:
Tavlama: Çeliği ısıtmak ve ardından rafine etmek ve daha yumuşak hale getirmek için yavaşça soğutma.
Karbonlama: Yüzeye ısı ve karbon bakımından zengin maddelerle karbon ekleme.
Kasa sertleştirme: Geri kalan sertleşirken merkezi yumuşak tutmak için çeliği karbürleme ve hızlı soğutma.
Siyanürle sertleştirme: Yüzey sertleştirmeye benzer ancak sertleştirmede karbon yerine erimiş siyanür tuzu kullanılır.
Dekarbürizasyon: Karbonun çelik alaşımdan ısı veya oksidasyonla uzaklaştırılması.
Nitrürleme: Çelik yüzeyine ısı ve nitrojen bakımından zengin sıvı veya gazla nitrojen ekleme.
Çekme veya Temperleme: Sertliği gidermek için belirli bir sıcaklıkta soğutulmuş çeliğin yeniden ısıtılması.